Tien, vijftien jaar geleden nam ik in een risico-inventarisatie en –evaluatie (RI&E) als risico op de tochthinder in de repro. De hele dag liepen collega’s in en uit en de deur van de repro bleef steeds open staan waardoor de medewerkers van de repro in de tocht stonden. In de weging kreeg het de laagste risicoklasse mee; d.w.z. een mogelijk aanvaardbaar risico, actie overwegen. Als beheersmaatregel werd voorgesteld de deur te voorzien van een dranger. Reactie van de directeur, oud marineofficier “dan moeten ze verdorie die deur eens achter hun reet dicht doen!”.
RI&E sinds 1994 verplicht
Iedere werkgever is verplicht een arbobeleid te voeren gericht op de veiligheid, gezondheid en welzijn van de werknemers. Dit arbobeleid moet gebaseerd zijn op een goed inzicht in de risico’s die zich bij de arbeid voordoen. Bij het voeren van het arbeidsomstandighedenbeleid legt de werkgever in een risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) schriftelijk vast welke risico's de arbeid voor de werknemers met zich brengt. Deze verplichting bestaat al sinds 1994. Toch beschikt slechts de helft van de organisaties over een RI&E . En laten we het dan maar niet hebben over een getoetste RI&E, een plan van aanpak of een actuele RI&E en plan van aanpak. De naleving daarvan is nog lager.
Top 5 risico’s van de RI&E
Er zijn diverse redenen te benoemen waarom bedrijven niet beschikken over een actuele RI&E. Een top 5 van risico’s die van de RI&E een last maken:
Nummer 5
De RI&E als wettelijke verplichting. De RI&E wordt gezien als verplichting die eenzijdig gericht is op wettelijke normen rondom veiligheid en gezondheid.Nummer 4
De RI&E als betaalde belediging. De RI&E legt uitsluitend de vinger op alles wat mis is in het bedrijf. Managers willen ook weten wat goed gaat en over welke onderwerpen ze zich geen zorgen meer hoeven te maken.Nummer 3
Gaat dit over ons? De in de RI&E beschreven risico’s worden niet door het management en medewerkers herkend en gedragen.Nummer 2
Wat heeft dit met ziekteverzuim te maken? Het verband tussen voorkomen en verlagen van ziekteverzuim en de beschreven risico’s en de maatregelen in het plan van aanpak is op de achtergrond geraakt.Nummer 1
Dit is te veel om op te lossen! Het aantal te nemen maatregelen in het plan van aanpak is dermate groot dat de opdrachtgever platgeslagen wordt en ontmoedigd raakt.
Wil je dus zorgen dat de RI&E linea recta naar de la van het bureau of het ronde archief verbannen wordt, schrijf dan een lijvig document vol met (onherkenbare) risico’s en situaties die niet goed geregeld zijn binnen het bedrijf en geen relatie meer (lijken te) hebben met het terugdringen van ziekteverzuim.
Volledig of focus?
Volledigheid van de RI&E
De neiging om in de inventarisatie door te schieten naar een wetenschappelijk onderzoek naar het vóórkomen en ervaren van de risico’s is erg groot. Dit is een gevolg van het criterium dat de RI&E volledig moet zijn. De Arbo-wet stelt overigens niet rechtstreeks dat de RI&E volledig moet zijn. Dat volgt indirect uit de regels. Immers, bij de toetsing van de RI&E door een gecertificeerde kerndeskundige of Arbo-dienst moet o.a. getoetst worden op volledigheid. En ook de Arbeidsinspectie hanteert bij controle van RI&E en plan van aanpak het volledigheidscriterium (1).
Cascade met de juiste salamitactieken
Het Arbokennisdossier RI&E (2) stelt "Het nastreven van direct volledigheid slaat vaak het enthousiasme bij management, werknemers en deskundigen plat en creëert een achterstand, die nog jaren kan blijven bestaan.”
De veel effectiever en aantrekkelijker aanpak, volgens het Arbokennisdossier, is een goed afgesproken stapsgewijze aanpak (cascade) met de juiste salamitactieken. Wablief? Verdere uitleg geeft het kennisdossier niet.
Focus
In de presentatie ‘Een nieuw leven voor de RI&E’ (3) pleit Huib Arts, oud voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne, voor focus. Hij stelt dat de RI&E zich moet richten op (en beperken tot) de prioritaire risico’s. Er zijn nooit meer dan circa zes prioritaire risico’s binnen een organisatie. Prioritaire risico’s worden omschreven als:
•Risico’s waar je ziek / zwak / misselijk van wordt en belangrijke gevaren
•Risico’s die direct voor management herkenbaar zijn als belangrijk
•Risico’s waar het management wat aan wil doen
Terug naar het voorbeeld tochthinder in de repro. Werden de mannen in de repro ziek, zwak, misselijk van de tocht? Ik denk het niet. Was het risico voor het management herkenbaar als belangrijk en wilde het management er iets aan doen? Zeer zeker niet. Schrappen dus? Of toch naar de oplossing kijken, omdat deze simpel en goedkoop te realiseren is en daarmee de hinder van de repromedewerkers opgelost kan worden?
De RI&E beperkt tot de prioritaire risico’s en een plan van aanpak op één A4 (één van de criteria van het plan van aanpak) spreken ongetwijfeld aan. Maar toch…
Ik merk dat ik er moeite mee heb de oude systematiek van de RI&E los te laten en deze te beperken tot de prioritaire risico's.
Neem je hiermee bijvoorbeeld klimaatklachten op het verkoopkantoor mee? Of de receptie waarbij de receptioniste in de spotjes boven de balie kijkt tegen het licht in? En vallen arbozorg en bijzondere categorieën werknemers dan per definitie niet buiten de scope van de RI&E? En hoe verhoudt een RI&E beperkt tot prioritaire risico’s zich tot het volledigheidscriterium waar Arbodienst en Arbeidsinspectie bij toets cq. controle nog wel vanuit uitgaan? Uitvoeren van veiligheidrondes en audits? En dus aparte lijsten met actiepunten?
Mijn advies: Gefaseerd, volledig én focus
Gefaseerde aanpak van de RI&E - Kies een gefaseerde aanpak bij de uitvoering van de RI&E. Ga eerst na welke gevaren en risico’s er spelen binnen een onderneming en welke nadere voorschriften voor de RI&E als gevolg daarvan relevant zijn voor het bedrijf. Dit voorkomt dat er te veel energie wordt gestoken in het in kaart brengen van de arbeidsomstandigheden en te weinig aandacht wordt besteed aan het daadwerkelijk verbeteren van deze omstandigheden.
Volledig - Streef naar een inventarisatie die volledig is. Loop de punten langs die volgens het Arbo-Informatieblad 1, Arbo- en Verzuimbeleid, in de RI&E aan de orde kunnen worden gesteld. Stel vast of het gevaar speelt of niet. En als het gevaar zich bij het werk voor kan doen of het afdoende beheerst is of niet. Beschrijf niet alleen de risico’s, knelpunten en problemen, maar probeer ook te formuleren wat wel goed is, wat de sterke punten zijn, om uiteindelijk de problemen zoveel mogelijk te formuleren in termen van ‘verbeterpunten’.
Focus – Voorkom dus een waslijst van verbeterpunten. Liever aandacht voor 10 concrete, urgente en haalbare verbeterpunten dan een 100-tal knelpunten. Maak een duidelijk onderscheid naar de belangrijke risico’s, de actiepunten op lange termijn en de quick wins)*.
Maak zo de RI&E tot een nuttige “sterkte-zwakte-analyse” op het terrein van veiligheid, gezondheid en werkplezier, met focus op de maatregelen die het meest bijdragen aan verlaging van (onnodig) verzuim, de verbetering van het werkplezier, de motivatie en een verbeterde inzet van medewerkers binnen de organisatie. Want zonder focus altijd een wazig beeld.
)* Quick wins zijn de punten die snel opgelost kunnen worden en waar de werknemers blij van worden. Quick wins zijn belangrijk. Als medewerkers grote waarde hechten aan het oplossen van een knelpunt met een laag risico, kan het van groot belang zijn dit knelpunt een hoge prioriteit te geven; dat vergroot het draagvlak voor de RI&E en het plan van aanpak.
Bronverwijzingen
(1) Arbeidsinspectie, Basisinspectiemodule Arbozorg – systeemniveau, versie 090813. http://www.arbeidsinspectie.nl/Images/BIM_arbozorg_systeemnivo_tcm290-285454.doc
(2) Dossier Risico inventarisatie en Evaluatie (RI&E), april 2009. www.arbokennisnet.nl http://www.arbokennisnet.nl/images/dynamic/Dossiers/Arbobeleid/D_RIE.pdf
(3) Nieuw leven voor de RIE. Van risico’s naar beheersmaatregelen. Huib Arts, ArboProfit, Presentatie op de Dag van de Preventiemedewerker, 30 juni 2011 http://www.arbo-online.nl/Uploads/2011/7/Presentatie-Een-nieuwe-leven-voor-de-RIE-Huib-Arts.pdf
